Κυριακή, Μαρτίου 30, 2008

Αβάντι μαέστρο

Οι μεταξύ των ανθρώπων σχέσεις που δεν χρειάζεται να υπάρχουν για την ουσία, αλλά δημιουργούνται για να νομιστεί ο τύπος, είναι η βάση της ανάδειξης των ψευτοαρχηγών.
Πιο απλά. Οι άνθρωποι, όταν λένε ότι θέλουν να κάνουν κάτι, όχι μόνοι τους, αλλά μαζί με άλλους, και παρ’ όλα αυτά δεν μπορούν να το κάνουν επειδή δεν το έχουν εννοήσει, είτε σε βάθος, είτε σε πλάτος, τότε έχουν ανάγκη κάποιον να συντονίσει την παρανόηση.
Στην περίπτωση που κάποιος θέλει να κάνει κάτι μόνος του, αλλά βρίσκεται σε ανάλογη αμηχανία, αν ατυχήσει και δεν συναντήσει τον δάσκαλο, (ή αν έχει την τάση να δελεάζεται) τότε αναδεικνύεται ο ψευτοδάσκαλος.
Αν για παράδειγμα κάποιοι θέλουν να χτυπήσουν 60 παλαμάκια μέσα σε ένα λεπτό, όπου κάθε παλαμάκι θα απέχει από το άλλο κατά ένα δευτερόλεπτο, τότε χρειάζονται κάποιον που με την κίνηση του χεριού του θα τους δείχνει το ακριβές χρονικό σημείο κάθε κτύπου και παράλληλα με έναν σωματικό παλμό θα τους προδιαθέτει να τον πετύχουν. Χρειάζονται μαέστρο. Αν πάλι κάποιος πρέπει να μάθει πώς μόνος του θα χτυπάει 60 παλαμάκια ισόχρονα μέσα σε ένα λεπτό, χρειάζεται ένα δάσκαλο να του δείξει τον τρόπο.
Ο ψευτοαρχηγός στο συγκεκριμένο παράδειγμα θα ήταν αυτός που θα δεχόταν να συντονίσει κάποιους που θα ήθελαν να πετύχουν το συγκεκριμένο αποτέλεσμα χωρίς να έχουν περάσει από τη φάση της ατομικής εκμάθησής του με ένα δάσκαλο. Ο ψευτοδάσκαλος στο ίδιο παράδειγμα θα ήταν αυτός που αντί να διδάξει τον τρόπο εκμάθησης, θα ομιλούσε γενικώς περί του πόσο ευτυχείς θα είναι όσοι ομαδικώς επιτύχουν το περί ου ο λόγος αποτέλεσμα, το οποίον επιτυγχάνεται τάχα, όχι επί τη βάσει της ατομικής εξάσκησης και παιδείας, αλλά δια της μαγικής χειρός του μαέστρου.

Μπορεί το παράδειγμα να φαίνεται απλό, επειδή όλοι συνοδεύουμε με παλαμάκια τον Νταλάρα (αυτός μου ήταν πρόχειρος). Αλλά, μία αναδρομή στα παιδικά μας χρόνια θα μας θυμίσει το πώς το κατακτήσαμε.

Τετάρτη, Μαρτίου 26, 2008

Εννέα ορισμοί

για τον Γρηγόρη Σεμιτέκολο




















T’ ονειρεμένο τριαντάφυλλο:
το κόκκινο
σα χείλη δαγκωμένα. (1)


Ένα σεμνό παιδί στη στράτα:
ο Στέφανος εξ ακανθών. (2)


Το αυτοκίνητο
είναι φυλλορροή της πράξης. (3)


Πίνοντας ξεψυχάνε οι συνήθειες,
αυτές οι γρηές γυναίκες
που όλο ο νούς τους
στο πιοτό και το τσιγάρο. (4)


Το περιβόητο,
τό’ δαν πολλοί
να διαλαλεί την άνοιξη
αξύριστο στα περιβόλια-
-εξού και η Ήβη. (5)


Αν σ’ αρνηθούν οι μενεξέδες,
αυτόματα θα αποκαλυφθούν. (6)


Στη γλάστρα ο βασιλικός
αρμένιζε
κι οι γλάροι από πίσω. (7)


Η φόρμα είναι γιαταγάνι-
-άσπρα πουλιά που μεριμνούν
το καλοκαιρινό καθρέφτισμά τους. (8)


Το ρόδο το εφικτό
κατασκευάζεται. (9)

Δευτέρα, Μαρτίου 24, 2008

Ως εορταστικόν

Έξι μήνες πριν, καθώς είχαμε αναλάβει το καλλιτεχνικό μέρος της Τελετής Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας 2008, για τους αγώνες του Πεκίνου, σε κάποιο από τα βραδινά μας μεταμεσονύκτια τηλεφωνήματα, η κυρία Χορς μου είπε:
-Αυτή τη φορά, θέλω να κάνουμε κάτι διαφορετικό για το ξεκίνημα. Θέλω κάτι έντονο, βακχικό. Να μην εμφανιστούν στο πρανές οι κοπέλες ιερατικά, όπως συνήθως, αλλά να ξεχυθούν ορμητικά. Δεν ξέρω γιατί, αλλά έτσι αισθάνομαι αυτή τη φορά. Μπορείς να το φτιάξεις; - δεν θέλω να σε βάζω σε κόπο.
-Θα το φτιάξω κυρία Χορς. Η αρχή θα είναι όπως τη θέλετε. Αλλά θα ενθυλακώσω και το στοιχείο του θρήνου. Το τοπίο γύρω είναι καμένο. Πρέπει να ακουστούν οι οιμωγές των πνευμάτων του δάσους. Και μετά ένα δωρικό ιερατικό φωνητικό. Το στοιχείο της διαμαρτυρίας και εδώ θα έχει παρουσία. Σαν ένας θρήνος που εξελίσσεται επ’ ευκαιρία της γιορτής σε ωδή με την επίγνωση της πρόσκαιρης εκεχειρίας. Και μετά γιορτή. Χορός. Αλλά το θέμα της εισαγωγής του θα είναι από το Επιτύμβιο του Σείκιλου:

ΟΣΟΝ ΖΗΣ ΦΑΙΝΟΥ
ΜΗΔΕΝ ΟΛΩΣ ΣΥ ΛΥΠΟΥ
ΠΡΟΣ ΟΛΙΓΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟ ΖΗΝ
ΤΟ ΤΕΛΟΣ Ο ΧΡΟΝΟΣ
ΑΠΑΙΤΕΙ.

Πριν δύο μήνες η κυρία Χορς αποσύρθηκε (το ρήμα αμετάβατον, κάποιες ωστόσο φορές δεν αρκείται στην αυτενέργεια του υποκειμένου, αλλά έχει και ποιητικόν [υπ]αίτιον). Αποσύρθηκα επίσης. Το βίντεο που ακολουθεί είναι βασισμένο σε ένα σκίτσο μου για τη μουσική πάνω σε ιδέες της χορογραφίας που δεν ευοδώθηκαν. Οι φωτογραφίες είναι της αγάπης μου, από παλιές πρόβες....

Η συνέχεια επί της οθόνης.




Καλή επιτυχία στην χορογράφο Άρτεμι Ιγνατίου και τον συνθέτη Φίλιππο Τσαλαχούρη που μας διαδέχθηκαν στην καλλιτεχνική ευθύνη της φετινής Τελετής.

Τετάρτη, Μαρτίου 19, 2008

Ο ΠΟ[νο]ΛΕΜΟΣ



Εορτάζοντας την επέτειο των 30 χρόνων από τότε που ο 15χρονος Δημήτρης Διδυμιώτης, κατά την ώραν της παραδόσεως του μαθήματος της Ιστορίας, ευρίσκετο χάσκων ως συνήθως εις κατάστασιν ενδοαπορροφήσεως, τιμής ένεκεν, εκθέτω εις κοινήν κρίσιν μιάν υπ' εμού του ταπεινού μελοποίησιν και κλιποποίησιν ενός στιχουργήματός του:


Ο ΠΟ[νό]ΛΕΜΟΣ ή ΠΑΣΤΙΛΙΕΣ

Γύρισα από τον πόλεμο
μ' ένα φρικτό πονόλαιμο.
Τί κι αν παστίλιες γέμισα
δεν τον καταπολέμησα.

Θα πείτε: "άντεξες πόλεμο
και κλαις για ένα πονόλαιμο.
Άλλοι πήγαν στον πόλεμο
και τους τον 'κόψαν το λαιμό,
κι εσύ παραπονιέσαι;
Σ' έχουμε 'δω αρτιμελή
και μια πρησμένη αμυγδαλή
σε κάνει και χτυπιέσαι;"

Πράγματι, θα 'ταν φοβερό
σε τέτοιον άγριο πόλεμο
-σκεφτείτε, μια στις χίλιες-
αν μού 'χαν κόψει το λαιμό,
τότε, χωρίς πονόλαιμο,
πώς θα 'τρωγα παστίλιες;

Τρίτη, Μαρτίου 18, 2008

ΟΙ ΡΩΜΑΛΕΟΙ ΠΑΝΔΟΥΡΙΣΤΕΣ Ι

Ὁμοίως καὶ ἐν τῷ δεξιῷ μέρει, ἐν ᾧ καὶ ὁ δρουγγάριος τῆς βίγλης παρίσταται, ἵσταται ὁ τοῦ μέρους τῶν Πρασίνων μαΐστωρ μετὰ καὶ ὀλίγων δημοτῶν μετὰ καὶ τῶν πανδουριστῶν μετὰ τῶν πανδούρων, καὶ ὄπισθεν αὐτοῦ οἱ δύο Γότθοι φοροῦντες γούνας….. (από το ΓΟΤΘΙΚΟΝ του ΠΕΤΕΦΡΗ)
Ποίοι οι πανδουρισταί; Εύκολο, θα μου πείτε: αυτοί που παίζουν τις πανδούρες. Πανδούρα, αλεξανδρινή εξέλιξη της αρχαιοελληνικής λέξης «πανδουρίς», όργανο που, όπως λέει ο λεξικογράφος Πολυδεύκης*, οι Έλληνες το υιοθέτησαν από τους Ασσυρίους. «Στους Αλεξανδρινούς χρόνους το όνομα πανδούρα** χρησιμοποιούνταν για να δηλώνει και ολόκληρη την οικογένεια όμοιων οργάνων που παίζονταν με πλήκτρο. Όπως λέει ο Sachs (Hist. 137): "είχε ένα μακρύ βραχίονα (χέρι) χωρίς στριφτάρια (κλειδιά, κόλλαβους), μικρό σώμα, τάστα και τρεις χορδές"· Πολυδ. (IV, 60): "τρίχορδον δε, όπερ Ασσύριοι πανδούραν ωνόμαζον· εκείνων δ' ήν και το εύρημα" (το τρίχορδο που οι Ασσύριοι ονόμαζαν πανδούρα· ήταν άλλωστε δική τους εφεύρεση)». Από την Εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας Ελληνικής Μουσικής, του Σόλωνα Μιχαηλίδη –κυπρίου μαέστρου, συνθέτη και παιδαγωγού.

Η τρίχορδη πανδούρα των αρχαίων ελλήνων ήταν ένα όργανο μάλλον εξαιρεμένο από την διαδεδομένη μουσική πράξη, στην οποία δέσποζαν τα αρποειδή έγχορδα (λύρες, βάρβιτοι, κιθάρες κλπ), καθώς και ποικιλία αυλών και κρουστών). Ήταν όργανο μάλλον για περιθωριακή χρήση, δεν το απαντούμε σε παραστάσεις αγγείων. Το γνωρίζουμε από αυτό το χαρακτηριστικό άγαλμα Μούσας (Μαντινεία, 5ος π.Χ. αι) και από αγαλματίδια Ταναγραίων. Ίσως να προσιδίαζε στις γυναίκες αυτό το όργανο. Κάπου μάλιστα με πάει η εξ άπω ανατολής απόγονος της ασσυριακής πανδουρίδας. Λέτε, οι Ταναγραίες;

Να όμως και ένα αγαλματίδιο του 13 π.Χ αιώνα που κοσμεί το αρχαιολογικό Μουσείο της Χάιφας. Και σημιτικόν, δηλαδή, τ' αργανάκι.

Η μεσαιωνική εξέλιξη της πανδουρίδας μας οδηγεί στα όργανα με λαουτοειδή μορφή – βλέπετε το απολλώνιο τόξο δύο μουσικές ενσαρκώσεις μπορεί να πάρει, αυτή της άρπας και αυτή της πανδουρίδας.
Μετεξέλιξη των αρποειδών, τα τραπεζοειδή κανονάκια και σαντούρια και εξ αυτών τα εκ παραφθοράς των κυμβάλων (αλλού γι’ αλλού), τσίμπαλα και πιάνα. Της πανδουρίδος απόγονος , εις τα ημέτερα νεοελληνικά, ο ταμπουράς και το μπουζουκάκι.

Ωστόσο ο πολύτιμος Φαίδων Κουκουλές στο περιώνυμον ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ μας πληροφορεί ότι στα βυζαντινά χρόνια η λέξη "πανδουριστής" (αλλά και "φάνδουρος, ο") σημαίνει γενικώς τον οργανοπαίκτη και ειδικότερα τον σαλπιγκτή του Ιπποδρόμου, κάτι σαν τον συχωρεμένο γαύρον Αττίλιο (Βασίλη Δουρίδα), ήτοι «ρούλα-λά, ρούλα-λα, πράσινα καρούμπαλα». Μάλλον, τέτοιοι ήσαν και οι πανδουριστές του Γοτθικού. Σιγά μην ο δρουγγάριος έσερνε μαζί του λεπτεπιλέπτους μπουζουκτσήδες.

Και επειδή οι μακριές σάλπιγγες εκείνης της εποχής «εξέβγαζον» έναν θεμελιώδη ήχο και τους αρμονικούς του, οι σαλπιγκτές για να δώσουν ποικιλία στις εκφερόμενες μελωδίες τους, διέθεταν σάλπιγγες κουρδισμένες σε ποικίλους τόνους. Παίζανε διαδοχικά μελωδίες ισοδύναμες, αλλά επειδή ο ένας έπαιζε σε διαφορετικό τόνο από τον άλλο, δινόταν μια ηχητική εικόνα ενδιαφέρουσα. Και όταν στο Γοτθικόν μας λέει ότι τη μιαν ο ένας έπαιζε «νανά» και μετά ο άλλος «άγια», σημαίνει ότι του ενός η σάλπιγγα ήταν κουρδισμένη στον Γ’ ήχο και του άλλου στον Δ’ ήχο, (δηλ. σε τονιαία μεταξύ των απόσταση). Εφεδάκι που εν πολλοίς μου θυμίζει το εγερτήριον του στρατοπέδου μου, όταν ήμην και εγώ νέος, ωραίος και ρωμαλέος (καθότι και ταμπουρατζής).


* Ο Ιούλιος Πολυδεύκης έζησε περί τον 2ο μ.Χ. αιώνα. Καταγόμενος από την Ναύκρατι της Αιγύπτου, σπούδασε και κατόπιν δίδαξε ρητορική στη Αθήνα. Έργο του σπουδαίο το ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΟΝ, λεξικό με λήμματα της αττικής διαλέκτου, του οποίου σώζεται επιτομή που συνέταξε τον 9ο αιώνα ο Βυζαντινός λόγιος Αρέθας.

** Κατά τον Πυθαγόρα "η πανδούρα κατασκευαζόταν από τους τρωγλοδύτες της Ερυθράς Θάλασσας από λευκή δάφνη που φυτρώνει κοντά στη θάλασσα" (Αθήναιος, όχι ο μπλόγκερ. Δ', 183F-184A, 82). Ο Νικόμαχος γράφει στο Εγχειρίδιό του (κεφ. 4) ότι το μονόχορδο ονομαζόταν φάνδουρος. Ο Ησύχιος χρησιμοποιεί τη λέξη πανδουρίς για το όργανο και τον όρο πάνδουρος για τον εκτελεστή· "πανδούρα ή πανδουρίς, όργανον μουσικόν. Πάνδουρος δε ο μεταχειριζόμενος το όργανον".

πανδουρίζω· παίζω την πανδούρα. πανδουριστής· ο εκτελεστής της πανδούρας.

από την "Εγκυκλοπαίδεια της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής"
του Σ. Μιχαηλίδη

Δευτέρα, Μαρτίου 17, 2008

Περί "νανά" και "άγια"

ως γνωστόν κλικ στην εικόνα και μεγαλώνει....


...έτσι βιαστικά, σαν πρώτη νύξη ιδού μια φωτογραφία από το ΜΕΓΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΝ του Χρυσάνθου (εκδ. 1832, αναστατική έκδοση εκδόσεις ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ - κυκλοφορεί). Προαναγγέλεται έτσι ένα θέμα περί των λέξεων "νανά" και "άγια" που χόρεψαν στο Γοτθικόν του Πετεφρή.

Πρόκειται για απηχήματα εκκλησιαστικών ήχων, δηλαδή για μικρές μελωδικές γραμμές οι οποίες με αμεσότητα μας δίνουν την ιδέα του μέλους (της μελωδικής γραμμής) που θα ακολουθήσει, σαν μια μικρή, επαρκής όμως προεισαγωγή, ή και σαν πρόσταγμα, σαν καθοδήγηση, που δείχνει τον δρόμο στον τραγουδιστή.

Περισσότερα σε επόμενο ποστ, να διαβάσω προσεκτικά πολύ το Γοτθικόν.

Νά σαι καλά Πετεφρή, μου άνοιξες την όρεξη για νέον "διδακτορικόν".


....και πρόσεξε: δεν είναι "ανα τε", είναι "ανανές", (και αμέσως μετά "ανεανές") δεν ξέρω αν διαβάζεις χειρόγραφο, ή μεταφορά του κειμένου στο έντυπο, πάντως δες και τον τροχό της φωτογραφίας που έχω παραθέσει. Τα απηχήματα είναι: Ανανές (Α' ήχος), Νεανές (Β' Ήχος), Νανά (Γ' ήχος) Άγια (Δ' ήχος) κλπ. ... δηλαδή αυτό που μοιάζει με u αλλά και αυτό που μοιάζει με καλλιγραφικό τ είναι αμφότερα παλαιογραφικές γραφές του Ν.

Πέμπτη, Μαρτίου 06, 2008

Παραπομπή

-Εγώ Άρη τους καταλαβαίνω. Το κατοικείν δεν είναι πράξη γενναιότητας, είναι δειλία.
Έχει γράψει πολλά, μέσα σε λίγες μέρες - όλα διαμαντάκια.

Κυριακή, Μαρτίου 02, 2008

Μακρινές συγγένειες...

Ο φίλος Sraosha βρήκε και μου έστειλε αυτή τη διεύθυνση με παλιές ηχογραφήσεις παραδοσιακής γιαπωνέζικης μουσικής Gagaku.

Βρήκα μιαν ιδιότυπη ηχοχρωματική συγγένεια με αυτό που έχουμε στ' αυτιά μας σαν ανατολίτικο ήχο, κυρίως από δικές μας παλιές ηχογραφήσεις σμυρνέικων τραγουδιών. Ίσως το λυγμικό παίξιμο του δοξαριού των τοξοτών οργάνων και ο ήχος του κότο που τόσο συγγενεύει με το κανονάκι.Τη συγγένεια, επειδή είναι μακρινή, τη βρήκα, όχι κυττάζοντας (-ακούγοντας) το ψηφιδωτό, αλλά τις ψηφίδες.

οι παχουλές αναρτήσεις (όσο τις διαβάζετε τόσο παχαίνουν)