Πέμπτη, Μαΐου 31, 2012

"αλά τούρκα πιάνο" μέρος β'

Στο προηγούμενο ποστ έκανα μιαν αναφορά σε ένα ανατολίτικο στυλ παιξίματος του πιάνου που ονομάζεται "αλά τούρκα". Έμμεσα προσπάθησα να καταδείξω ότι το στυλ αυτό ουδεμία σχέση πλην της συνωνυμίας έχει με το πασίγνωστο εμβατήριο "Alla Turca" του Μότζαρτ  Μότσαρτ, και το οποίο εμβατήριο ελάχιστη σχέση έχει με την ανατολίτικη μουσική, τόση όση μπορεί να περιοριστεί μόνον στον τίτλο του, ο οποίος δεν περιγράφει τίποτε άλλο πλην μιας  ευρωπαϊκής ματιάς στην ανατολίτικη μουσική κουλτούρα, όπως αυτή σχηματιζόταν φαντασιωτικά στη Δύση μέσω του Οριενταλισμού.

Αντίθετα, το "αλά τούρκα πιάνο" της καθ' ημάς Ανατολής, ως στυλ, είναι μια γνήσια ανατολίτικη, δεν θα έλεγα τεχνική, αλλά μάλλον τεχνοτροπία. Μεταχειρίζεται το πιάνο εντός του ανατολίτικου ύφους της μουσικής του Μακάμ (του συστήματος των αραβοπερσικών μουσικών τρόπων), με ελάχιστη χρήση της αρμονίας, και περισσότερο με την ανάπτυξη πολυποικιλμένων φράσεων του δεξιού χεριού, των οποίων οι κύριοι φθόγγοι ντουμπλάρονται με οκτάβες του αριστερού χεριού. Αρμονικά αρπέζ τονίζουν κάποιες καταλήξεις, αλλά η δοσολογία τους χαρακτηρίζει το γούστο του ερμηνευτή - στο δικό μου γούστο όσο πιο λίγα τόσο καλύτερα.

Στο προηγούμενο ποστ, παρέθεσα ένα ταξίμι σε μακάμ χιτζασκιάρ του Γιώργου Μπατζανού, από μια σπάνια ηχογράφηση της τουρκικής ραδιοφωνίας, την οποία αλίευσα στο youtube, γνωρίζοντας την ύπαρξή της. Δεν είχα καταφέρει να βρω κάτι άλλο σχετικό, αλλά σήμερα, δι' επιφοιτήσεως, αναζήτησα με φράση κλειδί "taxim on piano" και ως ψαριά παραθέτω το σύγχρονο αυτό βίντεο, που μαρτυρεί ότι το αλά τούρκα πιάνο επιβιώνει τουλάχιστον στην Τουρκία. Ο πιανίστας Ερκάν Γιουκσέλ παίζει ανάλαφρα, όπως αρμόζει στο στυλ, αλλά είναι πολύ αρμονικός για το δικό μου γούστο - προτιμώ οπωσδήποτε το παίξιμο του Μπατζανού.





Τετάρτη, Μαΐου 30, 2012

Το αλά τούρκα πιάνο ... (και όχι το alla turca)


Είναι γνωστόν το «αλά τούρκα» του Μότζαρτ  Μότσαρτ (διότι θα βρούμε και το μπελά μας) στους περισσότερους, και μάλιστα κάποιοι που ασχολήθηκαν με το πιάνο και διέβησαν τον Ρουβίκωνα των προαγωγικών για την Μέση Σχολή, ίσως και να το μελέτησαν, και ίσως να θυμούνται ότι πρόκειται για το 3ο μέρος μιας ξεχωριστής στη μορφή της σονάτα. Μιλάμε για την Piano Sonata No.11 in A major, K 331 σε τρία μέρη, που μάλλον γράφτηκε το 1783. Το πρώτο της μέρος είναι ένα θέμα με 6 παραλλαγές – αυτό είναι πλέον σημαντικό στοιχείο που διέπει το πρώτο μέρος της και την διαφοροποιεί από την συνήθη φόρμα σονάτας. Το δεύτερο της μέρος είναι συμμορφωμένο με το σύνηθες πλαίσιο: ένα μενουέτο και τρίο. Το τρίτο της μέρος, επίσης κάπως αιρετικό, είναι ένα παιχνίδι εναλλαγής μερών σε ελάσσονα και μείζονα,  που ανήκει στην  ασματική φόρμα (τραγουδιστική με την έννοια των κουπλέ και των ρεφραίν). Τα μέρη:

1.Andante grazioso

 2.Menuetto

 3.Alla Turca: Allegretto

Ας ακούσουμε το πασίγνωστο τρίτο μέρος, όχι ως μουσική αλλά ως ζογκλερισμό:



Λιγότερο γνωστό είναι το «αλά τούρκα» του Μπετόβεν. Πρόκειται για το τέταρτο μέρος του έργου "6 Variations on an Original Theme", Op. 76, γραμμένο το 1809.



Όμως, πολύ λιγότεροι γνωρίζουν ότι  το «αλά τούρκα πιάνο» είναι και ένα στυλ παιξίματος, που ενδημεί στην Ανατολή. Είναι το να παίζεις στο πιάνο σαν να παίζεις κανονάκι ή σαντούρι. Από κοντά είχα ακούσει, γύρω στο 1984, την κανονίστα Ανιές Αγκοπιάν να παίζει πιάνο σε αυτό το στυλ. Η μόνη ηχογράφηση που κατάφερα να βρω στο youtube αυτού του στυλ είναι μια παλιά ηχογράφηση του δεξιοτέχνη στο ούτι Γιώργου Μπατζανού (1900-1977), επίσης δεξιοτέχνη στο «αλά τούρκα πιάνο».  Ταξίμι σε μακάμ Χιτζασκιάρ:

Δευτέρα, Μαΐου 28, 2012

Σκόρπια εξ αφορμής τού (και για τον) John Bilezikjian

Ζοζέφ Τερζιβασιάν
Μου τον θύμισε  με ένα μέηλ η παλιά μου, τριάντα χρόνια πάνε, φίλη, η Ιωάννα Άντριους με το πλουμιστό ούτι , το ξανθό πλούσιο ιρλανδέζικο μαλλί και τα αράπικα ασημένια βραχιόλια που συνόδευαν σειόμενα το παίξιμό της.  Ένας αμερικανός αρμενικής καταγωγής διάσημος ουτίστας, παχουλός - το ζουμερό του μαγουλάκι από φωτογραφία του στο εξώφυλλο ενός δίσκου του, όταν το πρωταντίκρυσα, με το πρώτο μου έφερε στον μεγάλο μας αρμένη κατασκευαστή οργάνων Ζοζέφ Τερζιβασιάν. Και ο Ζοζέφ μού είχε πει το 1982: δύο είναι τα «Ούτια»: παλιά ο Χραντ (Udi Hrant, 1901-1978) και τώρα ο Μπιλεζικζιάν («κουβέντα γιοκ» για τον Γιώργο Μπατζανό  (Yorgo Bacanos, 1900-1977), αλλά είναι παλαιοτάτη η «άμιλλα» αρμενίων και ρωμηών μουσικών) .

Τώρα τον θαυμάζω απερίφραστα τον Τζών Μπιλεζικζιάν (John Bilezikjian)…. Όμως, όταν ήμουν νέος στην ηλικία, θυμάμαι πόσο είχα αδικήσει με την κριτική μου αντιμετώπιση αυτόν τον μεγάλο δεξιοτέχνη. Δεν καταλάβαινα το «γιατί» και το «διότι»  του. Τον θεωρούσα επιδειξιομανή και φιγουρατζή (ενώ παράλληλα κρυφά κι από τον ίδιο μου τον εαυτό, προσπαθούσα να κλέβω ό, τι μπορούσα από την τεχνική του - πράγμα περιττό δια την άχαρη και μοιρολατρική έννοια του Χρόνου, διότι ουδέποτε θα την έφτανα, αλλά και ό, τι της έφτασα εν πολλοίς το απώλεσα ραθυμών).  Αυτό που κάνει ο Τζών, είναι να δίνει με τις αναλυτικές πενιές του, τόσο μελωδικά όσο και αρμονικά, μιαν γοητευτική λαϊκότητα στα κομμάτια αυτά της λεγόμενης (...και απάσης) Τούρκικης Κλασσικής Μουσικής, που συνηθίσαμε ίσως από τους «κλασσικότροπους» Τούρκους να τα ακούμε με μία σεμνότητα λιτής ερμηνείας, ή και πολλές φορές βαρειάς θα μπορούσαμε να πούμε, βαρύτης (άνευ, τονίζω, αισθητικοηθικών προεκτάσεων) η οποία ίσως και να μην υπήρχε καν αιωρούμενη στην ατμόσφαιρα της εποχής που δημιουργήθηκαν. Εδώ, ο Τζων,  ερμηνεύει το Χουσεϊνί σαζ σεμάυ του κεμανή Τατυός Εφένδη (kemani Tatyos Efendi,1858-1913), Κωνσταντινουπολίτη αρμενικής καταγωγής επίσης, συνθέτη.


Χάριν της αναφοράς μου στο «κλασσικότροπον» των γειτόνων μας παραθέτω το παρακάτω βίντεο. Προηγουμένως αξίζει να σημειώσω δύο-τρία  πράγματα:

Ο Τατυός έπαιζε κεμάνι και είχεν αλκοολικόν το τέλος. Κεμάν, δηλαδή βιολί ("βιολί αλά τούρκα" που λέμε), όργανο περιθωριακό για την εποχή του, όπως και ο κεμαντσές (η πολίτικη λύρα) όργανο για τις ταβέρνες που βασίλευε η δημοφιλής μουσική του φαζίλ (fasil), μουσική αρκετά ελαφρά (όχι στην τέχνη, αλλά στην κοινωνική της θέση)  σε σχέση με το παλαιό στυλ της παλατινής αραβοπερσικής μουσικής που θεωρείται η κοιτίδα τους «κλασσικού» ύφους. Αναρωτιέται κανείς πώς αντιστοιχεί αυτή η πολυπληθής ορχήστρα (του βίντεο) στην μικρή ορχήστρα του φαζίλ των ταβερνείων του Βοσπόρου (με το κεμάν, το λάφτα, τα κρουστά, το κανονάκι, και ένα-δυό, άντε τρεις χανεντέδες/τραγουδιστές) και τι το βαθυστόχαστον προστίθεται στη μουσική του Τατυός με αυτόν τον συνωστισμό. Μου θυμίζει αφενός την ελαφρά της ΕΡΤ με πλουμιστές ενορχηστρώσεις να παίζει Τσιτσάνη,  και αφετέρου οράματα παιδικά μου, που ζήλευα την πολυκοσμία των ορχηστρών του Σίμωνα Καρρά και ήθελα να μ’ αξιώσει ο Θεός να .... τις μεγαλώσω κι άλλο...  (ο Θεός με φύλαξε:)

Σάββατο, Μαΐου 26, 2012

Ελευθερία ή ....


Η Ελλάδα δεν ανήκει στην Ευρώπη. Είναι η μεροληπτικώς (από ιστορικής πλευράς) νοερά μητρόπολίς της. Και ο ευρωπαϊκά ιδωμένος νεοελληνισμός αποτελεί το «διά ταύτα» μιας φαντασιωτικής κατανόησης, που αυτάρεσκα αγνοεί την μυθιστορία και την ουσία του Θεόφιλου. Αν απογοήτευαν οι προ-προ-προπαππούδες μας τους Ευρωπαίους επειδή δεν φορούσαν χιτώνες με  περικεφαλαίες και δεν εκράδαιναν δόρατα - μόνο κρατούσανε χατζάρια, φορούσαν φουστανέλες και  φέσια - τότε δεν παραξενεύομαι που σπανίως βρίσκω ρετσίνα χύμα στις ταβέρνες, διότι σχεδόν όλες έχουν πλέον «λευκό».  Τοιουτρόπως στερούμεθα τον πολίτικον χασάπικον και καταντούμε συρτάκια αγγλόφωνα-κρυφό σχολειό.



Ω! πλάνο φεγγάρι καλοκαιρινό με τις τουρίστριες….
 
Καλή σου επιτυχία...
Ελευθερία...


Τετάρτη, Μαΐου 23, 2012

Καραμανώλης, με καθυστέρησιν ολίγων αιώνων

.......
"Νιζάμικα ρούχα φορούν,
χωρίς πιλάφι δεν μπορούν,
χωρίς καφέ πεθαίνουν,
στον πόλεμο αρρωσταίνουν"
........

νιζάμικα (εκ του αραβικού نظام / niẓām = σύστημα) : καθιερωμένα [μοδάτα], επίσημα,  αεράτα ακριβά ρούχα. 

στροφή από το επαναστατικό τραγούδι της Γαλλικής Επανάστασης "La Carmagnole" σε ελεύθερη απόδοση Ρήγα Φεραίου 




στον Μάριο Μαυροειδή, ψηλά ....
(το τραγουδούσε εν ευθυμίαις με ωραία  τραχειά μπάσα φωνή)

Τρίτη, Μαΐου 01, 2012

Το σαντούρι και το ούτι, μια ηχογραφημένη παρουσίαση

Ηχογράφηση της παρουσίασης που επιμελήθηκαν και παρουσίασαν η Αγγελίνα Τκάτσεβα και ο Γιώργος Χατζημιχελάκης στο Αετοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο Χαλανδρίου, 30 Απριλίου 2012

το πληροφοριακό υλικό θα το βρείτε:
για το σαντούρι εδώ
για το ούτι εδώ

Ας μην παραλείψω να αναφέρω, ότι ένα από τα συμπαθή μειονεκτήματα της αίθουσας του Αετοπούλειου είναι …. η έλλειψη εξαερισμού, που καθιστά αναγκαστικό το να μένει ανοικτή κάποια πόρτα, ιδιαίτερα κατά τις θερμές ανοιξιάτικες βραδιές όπως αυτή της συναυλίας, κάτι που σε συνδυασμό με την γειτονία του με παλιές εξοχικές κατοικίες της περιοχής, δίνει την ευκαιρία σε κάθε παραπονούμενο κατοικίδιο να συμβάλλει  ηχητικά στην διενεργούμενη συναυλία. Ο καημένος σκύλος, ο οποίος προφανώς είχε εγκαταλειφθεί στο μπαλκόνι από το φιλόζωον-μισάνθρωπον ζώον αφεντικό του, με το γάβγισμά του συνοδεύει τα περισσότερα κομμάτια…. Κατά τα άλλα η αίθουσα είναι ιδανική για την απόδοση λεπτής μουσικής, και το κοινό της εξαιρετικό, όπως και οι διοργανωτές, ζεστοί άνθρωποι που σου δημιουργούν άνεση έκφρασης.

Victor Copytsko: Pososhok (= ένα τελευταίο ποτηράκι για καλό κατευόδιο)
  


Η Αγγελίνα Τκάτσεβα μιλάει για το σαντούρι γενικά
 

Victor Copytsko: Divertimento για τσίμπελ και προπαρασκευασμένο πιάνο
(μεσαίο μέρος: σόλο τσίμπελ)



Η Αγγελίνα Τκάτσεβα μιλάει για τις τεχνικές και τα ηχοχρώματα του τσίμπελ


Ο Γιώργος Χατζημιχελάκης μιλάει για το τσίμπελ
 


Ο Γιώργος Χατζημιχελάκης για την Αγγελίνα Τκάτσεβα



Πρόλογος της Αγγελίνας Τκάτσεβα για το έργο "Επτά Μεσαιωνικά Σκίτσα"


Γιώργου Χατζημιχελάκη "Επτά Μεσαιωνικά Σκίτσα" για σόλο τσίμπελ (επιλογή τεσσάρων)


Η Αγγελίνα Τκάτσεβα μιλάει για το τσίμπελ ως αυτοτελές όργανο


Γιώργου Χατζημιχελάκη "Μικρό Βαλς" για σόλο τσίμπελ


Η Αγγελίνα Τκάτσεβα προλογίζει ένα έργο για τσίμπελ του Γιώργου Λεωτσάκου


Γιώργου Λεωτσάκου "Μικρός Μελαγχολικός Μελόρρυθμος αρ. 1" για σόλο τσίμπελ


Η Αγγελίνα Τκάτσεβα μιλάει για τον Νίκο Τάτση



Νίκου Τάτση "Μικρή Σουίτα" για σόλο τσίμπελ



Ο Νίκος Τάτσης μιλάει για το τσίμπελ στη μουσική του



Νίκου Τάτση "Ξένος"
τραγούδι: Αμαλία Τάτση,
τσίμπελ: Αγγελίνα Τκάτσεβα, κιθάρα και φωνητικά: Νίκος Τάτσης, κιθάρα: Αποστόλης Καρποντίνης



Ο Νίκος Τάτσης μιλάει για τα τραγούδια του
 


Νίκου Τάτση "Ανάθεμα τον αίτιο", βασισμένο στο ομώνυμο δημοτικό τραγούδι της Μυτιλήνης  τραγούδι: Αμαλία Τάτση,
τσίμπελ: Αγγελίνα Τκάτσεβα, κιθάρα και φωνητικά: Νίκος Τάτσης, κιθάρα: Αποστόλης Καρποντίνης



Ο Γιώργος Χατζημιχελάκης μιλάει για το ούτι



Ιμπραήμ Αλ Αρυάν "Σεμάυ Μπεγιάτι", απόδοση με ούτι (: Γιώργος Χατζημιχελάκης)



Ο Γιώργος Χατζημιχελάκης μιλάει για τη φόρμα "Σεμάυ" και για τα κομμάτια που ερμηνεύει:


Νικολάκη "Σεμάυ Μαχούρ", απόδοση με ούτι (: Γιώργος Χατζημιχελάκης)


Η Αγγελίνα Τκάτσεβα παρουσιάζει τα 2 τελευταία κομμάτια


"Τ' Αηδόνια της Ανατολής", ανασύνθεση του Γιώργου Χατζημιχελάκη από το χειρόγραφο 1203 της Μονής Ξηροποτάμου
τσίμπελ: Αγγελίνα Τκάτσεβα, ούτι και τραγούδι: Γιώργος Χατζημιχελάκης


"Εις σε Ψηλό Βουνό", ανασύνθεση του Γιώργου Χατζημιχελάκη από το χειρόγραφο της Μονής Ιβήρων
τσίμπελ: Αγγελίνα Τκάτσεβα, ρεκ: Γιώργος Χατζημιχελάκης

οι παχουλές αναρτήσεις (όσο τις διαβάζετε τόσο παχαίνουν)