Τρίτη, Ιανουαρίου 23, 2007

ΒΑΟ ΓΑΟ ΔΑΟ

Ξεκίνησα με αυτό εδώ, χωρίς περαιτέρω προθέσεις. Πρόκειται για ένα (υστερο-) υπερλεξιστικό ποιηματάκι, των φοιτητικών μου χρόνων, μάλλον του ΄78 με εμφανείς αναφορές στο πασίγνωστον «ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣ» του Κ.Π.Καβάφη.



Μετά θεώρησα δίκαιο να αναφερθώ στον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη (1888-1944), τον οποίον οι μελετητές κατατάσσουν στους Νεορομαντικούς. Θέλησα λοιπόν ν' αναφερθώ σ' αυτόν, γιατί ο Λαπαθιώτης, σ’ ένα ποιητικό παιχνίδι του, το 1938, έγραψε το "ΒΑΟ ΓΑΟ ΔΑΟ" ένα ποίημα απρόσμενο για την εποχή του, αλλά και το προσωπικό ποιητικό του ύφος (όχι ίσως για την προσωπικότητά του απρόσμενο). Προλαβαίνει έτσι, ο Λαπαθιώτης, τους ISIDORE ISOU και MAURICE LEMAITRE, τους κύριους εκπροσώπους του Λεττρισμού (Lettrisme), το οποίο ως κίνημα εμφανίζεται γύρω στο 1945. Το κίνημα του Λεττρισμού είναι ένα "αντιλεξικό" κίνημα, πρεσβεύει μια ποίηση που θα βασίζεται στη δύναμη του φθόγγου – στη δύναμη της ήχησης, κι όχι στο νόημα των λέξεων. Ο ποιητής φτιάχνει δικές του λέξεις, καινοφανείς, με αυθαίρετους (;) φθογγικούς συνδυασμούς, φαινομενικά «άσημες», που ανοίγουν, ωστόσο, το πεδίο στον αναγνώστη, να τις φορτίσει με νόημα, κάτι που και ο ίδιος ο υπερλεξιστής ποιητής ίσως έχει ήδη κάνει, υπομειδιώντας. Πέρα από τις παράπλευρες επιδιώξεις (καινοφανή λεκτικά μορφώματα, κωμικές ετυμολογικές αναφορές, επί μέρους παρηχήσεις κλπ), κύρια επιδίωξη είναι η δημιουργία συνολικά ενός κλίματος ηχητικού, το οποίο μάλιστα με την απαγγελία εντείνεται ακόμα περισσότερο. Αυτό το ηχητικό κλίμα κυοφορεί το νόημα. Ιδού το ποίημα:


Το ποίημα δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στα «Θεσσαλικά Γράμματα» (1938), κατόπιν στο περιοδικό «Εκλογή» τεύχος 73, το 1951.
Να σας διευκρινίσω γιατί προτίμησα να βάλω απεικονισμένα τα ποιήματα και δεν τα δαχτυλογράφησα. Μόλις ξεκίνησα να τα δαχτυλογραφώ στο μονοτονικό, αντιλήφθηκα ότι .... ο υπερλεξισμός έχει ανάγκη το πολυτονικό, ούτως ώστε τα μόνα που μένουν υπερλεξιστικώς ανέπαφα , δηλαδή τα άρθρα (και κάποιες λίγες προθέσεις και σύνδεσμοι, καθώς και αντωνυμίες) μέσω του πολυτονισμού να διασαφηνίζεται το ότι πρόκειται όντως για άρθρα και όχι για κτητικές αντωνυμίες. Επίσης, ιδιαίτερα σημαντικό αυτό, μέσω του πολυτονισμού διαφαίνεται επιτυχέστερα η επιθυμητή από τον ποιητή παρετυμολογία κάποιων "λέξεων". Προσωπική μου ανάγκη, ίσως.
Κλείνω με ένα σκίτσο από το χέρι του Λαπαθιώτη:

Παρατήρηση: Το ελληνικό κείμενο στο σκίτσο του Λαπαθιώτη είναι σε "ατονικό".
Το σκίτσο και η προσωπογραφία του Λαπαθιώτη είναι από την 5τομη ανθολογία της Νεοελληνικής Ποίησης του Α.Αργυρίου, Εκδόσεις ΣΟΚΟΛΗΣ. Τα περί υπερλεξισμού, ως έναυσμα, από την ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ του Γ.Μπαμπινιώτη.

15 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

ΒΑΟ ΓΑΟ ΔΑΟ
ΒΑΞ ΓΑΞ ΔΑΞ
ΒΑΝ ΓΑΝ ΔΑΝ
και τον άξονα του ψ τον αφήνω ήσυχο πρωινιάτικα.

Γιατί μασούσε τα λόγια του αυτό το παιδί;
Πάλι καλά που έχει καλό τονισμό και βγάζουμε κάποιο νόημα...
Κι αν δεν τα κατάφερνε ούτε με το μακρύ και το κοντό του, το ζωγράφιζε κιόλας!
Αντιλαμβανόμαστε αυτή την πάλη του ποιητή για επικοινωνία λοιπόν.

Τις καλημέρες μας!

Γιώργος είπε...

Ένα από τα κοινά αυτονόητα που έγραψε ο Ν.Ξυδάκης, ή "πρέπει να είμαστε πολλοί αλλά σκόρπιοι" που έγραψε ο Γούφας.

Κι' ένα απόσπασμα από δικό μου υπερλεξιστικό της ίδιας περιόδου:

Εις τόπους μεταπίονες, εκ δώσπης ημιμαίας
επέλυλε το εύρωον έλον της κίης ρέον
οχλάζον αστημόωκτα , ενστέρχεα φρυεύον
σιάπτον το αιδίωμα αιγός ησχιταλίης.
..............

γεράσιμος μπερεκέτης είπε...

Alberich ευχαριστώ για το σχόλιο και το ποίημα. Με βοηθάς μάλιστα να απαντήσω στον Ανώνυμο φίλο, αφήνοντας κατά μέρος τα πέρι άξονα του ψ.

Στο ποίημά του ο Alberich ΄κρατά ως μετρική φόρμα τον δεκαπεντασύλλαβο ενώ η ηχητική των νεοπλασθεισών λέξεών του παραπέμπουν στην υμνογραφία. Καί όντως στην βυζαντινή γραμματεία υφίσταται περίοδος δεκαπεντασυλλάβου υμνογραφίας.
Ο Λαπαθιώτης στο ποίημά του ΒΑΟ ΓΑΟ ΔΑΟ μετέρχεται τη φόρμα του σονέτου. Ένα είδος που άνθισε κατά τη ρομαντική περίοδο. Οι νεοπλασία των λέξεών του παραπέμπει σε μία ηχητική Σολωμική, θα αποτολμήσω δε να πω, παράλληλα με μια ηχητική της καλιαρντής. Η χρήση μιας ποιητικής φόρμας καθιερωμένης σε ένα υπερλεξιστικό ποίημα δηλώνει πολλά. Στο ποίημα του Λαπαθιώτη δηλώνεται με αυτόν τον τρόποτο ότι η φόρμα του σονέτου είναι χρεωκοπημένη, ότι καταδυναστεύει με ένα παρωχημένο τρόπο την ποίηση, θεωρούμενη ως ποιητικό πρότυπο από τους φιλολογίζοντες κύκλους, ενώ αγνοείται η ποίηση η ουσιαστική, όπως πχ η ποίηση του Καβάφη. Κι αν δούμε την εποχή του Λαπαθιώτη, αυτό όντως συνέβαινε. Ας θυμηθούμε και τα σχολικά ανθολόγια του ΄70 τα οποία αγνοούσαν τον Ελύτη, τον Ρίτσο, τον Σεφέρη.
Επανέρχομαι στον Alberich αν και είναι αρμοδιότερος ο ίδιος να μιλήσει. Η αναλογία που βρίσκω με τον Λαπαθιώτη είναι ότι η εποχή που ο Alberich έγραψε το ποίημα είναι η εποχή κατά την οποία υπερβάλλει ο ζήλος της ανάδειξης των παραδοσιακών αξιών και δη των βυζαντινών, μεταβυζαντινών. Είναι η εποχή της άνθησης της νεοορθοδοξίας, στην υπερβολή της οποίας - μην παρεξηγηθώ, στην υπερβολή είπα, δεν εννοώ ότι όλο το κίνημα είναι υπερβολικό-στην υπερβολή της οποίας, επαναλαμβάνω, δέσποζε η τάση να καθαγιάζονται και να θεωρούνται πρότυπα άπαντα τα σχετιζόμενα με την βυζαντινή εποχή και κατ' επέκτασιν με την εκκλησιαστική τέχνη υπό την ευρέια έννοια, όσο και με την παραδοσιακή τέχνη. Αυτό ίσως υπερφορτίζει τον Alberich, οδηγώντας τον σε μία υπερλεξιστική αποφόρτιση.
Επιμένω να πω ότι ένα κλικ στο όνομα του Λαπαθιώτη στο post, δείχνει ότι αυτό το "παιδί" τα κατάφερνε "και με το μακρύ και με το κοντό του". Κι όταν αισθάνθηκε ότι ίσως δεν θα τα καταφέρνει άλλο, πάλι βρήκε την λύση.

Αθήναιος είπε...

Εξαιρετικό ποστ.

Οι φοιτητές του Αρχαιολογικού ήμασταν υποχρεωμένοι να πάρουμε δύο μαθήματα νεοελληνικής φιλολογίας, απο τον οικείο τομέα του Φιλολογικού.

Σε κάποιες εξετάσεις ο Διαλυσμάς μας είχε βάλει θέμα μοναδικό τούτο: μέσα στις τρεις ώρες της εξετασης να σκαρώσουμε ένα υπερλεξιστικό ποιηματάκι.

Έγινε σφαγή.

Και καλά εσείς, έχετε αποφοιτήσει από το Νεοελληνικό, ο Άλμπεριχ πως το σκάρωσε αυτό;

Γιώργος είπε...

Η μύηση στον υπερλεξισμό ήρθε από το περίφημο "Ανάτυπο απ' το Πάλι" και το έργο του -ανύπαρκτου- Ελευθέριου Δούγια (το Μπούθι , το Έπος της Φαφάνας κ.α.)
Το δικό μου πήγαινε για ρομαντικό μυθικό έπος, και θεώρησα ότι ταιριάζει ο δεκαπεντασύλλαβος.
Το λεξιλόγιο προέκυψε από ένα πρωτόγονο πρόγραμμα που είχα γράψει τότε σε basic, αρχικά για μουσικούς σκοπούς,το οποίο διάβαζε γράμμα-γράμμα κάποιο κείμενο δείγμα -στην περίπτωσή μου μια συλλογή του Ε.Κακναβάτου που μεταξύ άλλων κάπου έλεγε "σχήμα κρανίου έγχορδον ,επάγγελμα πατραϊκός κόλπος κ.α. "- και υπολόγιζε την πιθανότητα εμφάνισης ενός γράμματος στο κείμενο, όταν είναι δεδομένο το προηγούμενό του γράμμα.Στη συνέχεια με βάση τις υπολογισθείσες πιθανότητες συνέθετε κείμενο ακολουθώντας μια αντίστροφη διαδικασία.
Οι τότε ινδουιστές , φροϋδιστές & Ραϊχικοί & πρώιμοι νεορθόδοξοι φίλοι μου το θεώρησαν απαράδεκτο, και κάποιος με απεκάλεσε υποτιμητικά "χειρώνακτα της ποίησης"

NinaC είπε...

Eρούχλισε μια λόβα ο σκιφώνας
Και ψέμισε ανάθυρα πομούς
Ζελίφησε κλειτά ο κοποτρόνας
Αμέπρεπα κατέχερα θελούς.

NinaC είπε...

Ολέ!

Ανώνυμος είπε...

Πολύ πολύ ενδιαφέρον ποστ.
Φυσικά και στο δικό μου μυαλό ήρθε αμέσως το ΒΑΟ ΓΑΟ ΔΑΟ, όταν είδα το ποστάκι του κουκουζέλη.
Συγκλονιστικά μπροστά ήταν πράγματι ο Λαπαθιώτης.
Και πράγματι, η ελληνική ποίηση είναι άγνωστη στους περισσότερους Έλληνες.

Ανώνυμος είπε...

ΧΩ ΧΩ σας βρήκα!
λοιπόν, εκτος που μου θήμισες την ΕΚΛΟΓΗ, ο γέρος μου, ο οποίος μόνον τον Σολομο ειχα ακουστα, λογω του εθνικου υμνου, στις πρωτες του δημοτικου μου απάγγελνα -ας πουμε σαν παιχνιδι- την αλφαβητα αναποδα και με στομφο.

Ω! ψυχη φυεί !...
τά συροποιώ !...
ξύν ειμί λακά !...
ήθι ζέδ γαβά!..

τελος, ας μην τις απομονονουμε, λεω,
αυτες τις ομορφιές μονον μεσα στις επιστημονικες τους θήκες, που και που δεν βλαφτει να λεμε και καμια ακαταλαβιστηκη κουβεντα, κιας μας κοιταζουνε περιεργα. Ειναι και ψυχοθεραπαυτικο.

Ανώνυμος είπε...

ΑΧΑΧΟΥΧΑ! δεν θα αργουσα να σας ανακαλυψω...ωστε εδω χουρχουμιάζετε εσεις πουλακια μου, ε? λοιπον, εκτος που μου θυμησες την ΕΚΛΟΓΗ που ειχα ολα τα τευχη και τα ξαναδιαβαζα μεχρι κοτζαμ μαντραχαλος, ο γέρος μου που μόνον τον Σολωμό ειχε ακουστά κι αυτον απο τον Εθνικό Υμνο, μου εκανε στις πρώτες του δημοτικού το εξής παιχνίδι.Μου απάγγελνε την αλφαβήτα αναποδα και με στόμφο υπερβολικό. Τωρα, μαλλον οποιος το διαβαζει αυτο δίπλα του θαχει και μολυβι και χαρτι -τσ τσ τσ τσ - ας κανει τον κοπο να την γραψει για να παρακολουθησει την απαγγελία, και με ΣΤΟΜΦΟ ειπαμε.

Ω! ψιχιφιή !
Τά σιροπιό!
ξίνιμι λακά!
ίθι ζέδ γαβά!

Ανώνυμος είπε...

Μαιει ναει διπαι

Που ζειπαι θαρακι

ληο ραμε



Χωε μια μεναγκο

που ναι ει λητριαπω

την μωγα από το λοκω



Ρεφρέν:

Δεν ραζειπει να σαιει λοστρε
χιος χιος

ραζειπει ραζειπει

να σαιεί λακαμας



Μη σε νειπια η ρανοιαπα

γεφυ γεφυ κριαμα

δεν σταρωγου ποτατι

γιατί τα πωβλε

λαο λαο ποδανα



Ρεφρέν:

Δεν ραζειπει να σαιεί λοστρε
χιος χιος

ραζειπει ραζειπει

να σαιει λακαμας


Τραγούδησε κάποτε ο Λίτης...

Νικηφόρος Σπουργίτης είπε...

Γεράσιμε
ο λεττρισμός άνθισε ας πούμε στο προδικτατορικό ΠΑΛΙ. Ο Ελευθέριος Δούγιας που αναφέρει ο Αλμπεριχ είναι ο συγγραφέας Αλέξανδρος Σχινάς. Σε προηγούμενο κείμενο αναφέρεις τον Αμπατζή σαν δημιουργό του
μαμουνέ, του γαβουνέ και του παστροκωλαράκη,
αλλά είναι ο Αλέξανδρος Σχινάς.

Σε διαβάζω.

γεράσιμος μπερεκέτης είπε...

Ευχαριστώ Νικηφόρε, ευχαριστώ και για την διόρθωση. Θα ψάξω να βρω το παλιό μου ποστ τώρα αμέσως να το διορθώσω.

SUBARA είπε...

Εγω παλι δεν ειμαι και τοσο φιλος της ομοιοκαταληξιας,προτιμω τον ελευθερο στιχο και σας παραθετω ενα ποιημα που γραφτηκε κατι μηνες πριν,μερος μιας μεγαλης συλλογης.

Καρεκλοβάνβερνς στη γωνιά!
ΠΑ-ΚΟ-ΡΟΞ-ΦΟΞ-ΞΕΠΑΚΟΚΟΡ.

Τσόηρν γκλοπζ καλιστρουμμπάφεν κισχάλεν μωρμασκάλες.
Βαρβοξεφαντωμάς και νικογίτσας.
Τα παιδιά ομως δεν ξεχνούν.
Ελιουνπαπόρ στις πολεμίστρες,με χάρτινα ξοβέρβενορντ αρμούσκασκατς ήρθαν...

Χρήστος Αντισθένης Ζάχος είπε...

Τουρουτουτούρου γουασάλαπα
γουασάλαπα πάπαλα.
Αλ μαχμούτ γουασάλαπα
πιπιρικιτίκι
ντάμπα του γκάντα του
ήντανί άρτσι μπούτσι τσιλουλάτσι;
αντάματρα κατάραπα
απαραγκούντα, σάλαπα!

Το έγραψα μόλις τώρα.
Να είστε καλά για την έμπνευση που μου δίνετε! Ίσως να δοκιμάσω κι άλλα...

οι παχουλές αναρτήσεις (όσο τις διαβάζετε τόσο παχαίνουν)